Pedał - obraźliwy czy powszechny?

Czy słowo "pedał" jest obraźliwe? To z pewnością zależy od kontekstu - samo w sobie oznacza część roweru. Sąd nie zakazał używania słowa "pedał", lecz skazał sąsiadkę pana Ryszarda za naruszenie jego dóbr osobistych i jego godności.

Wyrok szczecińskiego sądu to przełom. Uznano wreszcie, że osoby homoseksualne także mają swoją godność. Czy wyrok będzie precedensem? To się okaże. Dla mnie ważniejsza od wyroku jest postawa pana Ryszarda, który z pewnością wiedział, że domaganie się swoich praw wywoła falę nienawiści. Przecież równie dobrze mógł podwinąć ogon, przeprowadzić się, zniknąć i narzekać na brak tolerancji w Polsce. Większość z nas tak robi. Zdecydował się na coś kompletnie innego i udowodnił, że także osoby homoseksualne mogą walczyć przed sądem o swoje prawa. Wygrał. Wszyscy wygraliśmy, bo jego zwycięstwo to kolejna cegiełka w budowaniu tolerancyjnej Polski. Dziękuję bardzo Panie Ryszardzie.

Homoseksualista nie jest pedałem? Ano nie jest. Tak samo, jak czarnoskóry nie jest asfaltem, brzydka kobieta na ulicy babolem, a upierdliwy starszy mężczyzna dziadem (wiem wiem, tu akurat pewna osoba mogłaby mieć inne zdanie). Istnienie przestrzeni publicznej, którą musimy dzielić się z innymi, wymusza pewne normy zachowania.

Sąd w Szczecinie słusznie uznał sąsiadkę Ryszarda G. winną naruszenia jego dóbr osobistych. Ten precedensowy wyrok jest w istocie pierwszym krokiem w kierunku debaty nad ważną szczególnie dla naszej społeczności kwestią - penalizacją mowy nienawiści. Czym bowiem jest systematyczne i uporczywe pomawianie pewnej osoby z powodu jakiejś niezbywalnej cechy?

"Dobra wola" jednego sądu w polskim przypadku nie znaczy praktycznie nic - wiemy, jak różne potrafią być wyroki poszczególnych instancji. Nasze prawo potrzebuje jasnych zapisów karających mowę nienawiści - innej drogi do ucywilizowania polskiego społeczeństwa nie widzę.

Co społeczności LGBT da ten wyrok?

Jest to zdecydowany i mocny sygnał, iż słowo "pedał" jest potępiające, że nie powinno się go publicznie używać - jest obraźliwe i mogą wystąpić konsekwencje. Biorąc przykład tych odważnych facetów z bardzo małego miasteczka (Wolin - zaledwie 5 tys. mieszkańców), inne osoby mogą mieć siłę, aby również występować w swojej obronie do odpowiednich organów. Podziwiam tych mężczyzn - z malutkiego ośrodka miejskiego, gdzie byli szykanowani, obrzucani pomidorami i kamieniami, że zdecydowali się na ten krok, ale też ich rozumiem - na tyle zdesperowani, że nic innego im nie pozostało. Wobez takiego odważnego i świadomego kroku, ujawnienie się w dużym mieście jest już tylko drobnostką... Mam nadzieję, iż ten przykład da innym moc do działania, moc sprawczą, poczucie że mogą zmienić coś wokół siebie, tą złą czy niekomfortową rzeczywistość.

Czytając komentarze do tego wyroku różnych publicystów, w tym konserwatywnych czy też prawicowych, można zwrócić uwagę, iż widzą niestosowność użycia tego słowa. I chociaż to dobre, że nazywają to brakiem ogłady, kultury, ale skutek jest jeden: poniżyć drugiego człowieka. Chcę tu przypomnieć, iż wg badań przeprowadzonych w 2007 r. przez CBOS, słowo "pedał" obok "cioty" jest najbardziej obraźliwe dla Polaków. Można zadać jedno proste pytanie tym, dla których ten wyrok jest bez sensu: czy chciałbyś być nazwany pedałem?

Jedna rzecz, nad którą mogłabym się tutaj zastanowić, to wysokość zadośćuczynienia. Może być zbyt dotkliwa, a nawet nierealna do wykonania - skazana kobieta jest bezrobotna, bez prawa do zasiłku. 15 tysięcy złotych to dla niej zapewne majątek. Wyrok jest nieprawomocny, więc sądzę iż skazana będzie się odwoływać.

Nie mamy prawa precedensowego, takiego jak w USA, to jednak takie wyroki są ważne dla przyszłych podobnych spraw sądowych - i na pewno "przyda się" Fundacji Helsińskiej w ich programie spraw precedensowych.

Nieograniczona wolność słowa czy raczej mniej wolności, a więcej poprawności - co powinno przeważać w polskiej debacie? W tej chwili przeważa nieograniczona wolność słowa, zdecydowanie. Mamy przykłady choćby rysunku satyrycznego Rzeczpospolitej, również przekraczającego dobry smak. Były wiceminister z LPR, Mirosław Orzechowski na swoim blogu również nie szczędzi ostrych słów, mowy nienawiści wobec lesbijek i gejów. Praktycznie nie reaguje się na publicznie wypowiadane obelgi typu "pedały do gazu" - można je usłyszeć prawie na każdej demonstracji LGBTQ. Dlatego jestem zwolenniczką zdecydowanego ograniczania publicznych wypowiedzi tego typu, mowy nienawiści, która prowadzić może do zbrodni - wiemy, iż tak działo się w innych krajach, mam wrażenie że u nas się debatuje nad przepisami i podświadomie czeka na ofiarę mowy nienawiści. Wówczas może ktoś podejmie konkretne działania, aby zmienić prawo.
Krytykować wolno, nie możemy pozbawiać się tego prawa - ale w dopuszczalnych granicach.

Wyrok jest ważny, ale nie jest kamieniem milowym. Z jednej strony mamy sygnał, że słowo "pedał" jest obraźliwe (w świetle prawa), ale z drugiej strony nie mamy możliwości wykorzystania tego. Gdyby taki wyrok zapadł w Wielkiej Brytanii - moglibyśmy się na niego powoływać. W Polsce możemy jedynie sugerować, że skoro taki wyrok zapadł, to kolejne nie powinny odbiegać od tego standardu. Ale rzeczywistość bywa różna.
Wolność kończy się tam, gdzie zaczyna się druga osoba. Jest to wystarczająca przestrzeń by móc wyrażać siebie i by nie krzywdzić innych. Poprawność jest terminem ukutym przez te osoby, dla których włażenie z butami w cudze życie jest metodą komunikacji międzyludzkiej.
Co da nam ten wyrok? Nadzieję. Możemy liczyć na to, że kolejne wyroki będą potwierdzały tą opinię sądu. Że ktoś na ulicy może zastanowi się przez chwilę zanim nazwie nas "pedałem". Że może samo słowo przestanie święcić triumfy w rankingach wyzwisk. Dużo tych "może", ale bez tego wyroku - pewnie by ich w ogóle nie było.